Zo factcheck je zélf medisch nieuws

'Dokter, ik las in de krant dat…', is een veelgestelde openingszin in de spreekkamer van de dokter, omdat we dagelijks heel wat nieuwsberichten over gezondheid langs zien komen. In de krant en op internet vliegen de nieuwsgierigmakende koppen om ons oren. Zo ook bij ons op de website, denk aan koppen als: 'Hond in huis verlaagt risico op astma', 'Kurkuma is goed voor de lijn' of 'Pure chocolade maakt kalm en tevreden'.
 
Bij het lezen van zo'n kop nemen mensen toch vaak een reep pure chocolade mee in de supermarkt, want goed voor je! Maar vaak ligt het wat genuanceerder. Daar kom je pas achter als je verder klikt of het hele bericht leest. Hoe komt het dat dit soort berichten overal verschijnen, wat kun je hier als lezer mee en hoe kun je dit soort berichten zelf factchecken, oftewel controleren op feiten?

We vroegen het artsen Tijs Stehmann en Lester du Perron, de schrijvers van het boek 'Dokter, ik las in de krant dat...' Stehmann is wiskundige en arts in opleiding tot specialist kindergeneeskunde in het Emma Kinderziekenhuis Amsterdam UMC en Du Perron is huisarts en werkt als arts in opleiding tot specialist ziekenhuisgeneeskunde in Amsterdam UMC. Samen begonnen zij in 2016 het platform Dokter Media, ter nuancering en duiding van het medisch nieuws met als doel valse hoop en onrealistische verwachtingen te voorkomen.

De Dokter Media-methode

Om medische nieuwsberichten goed te kunnen begrijpen is het natuurlijk handig om medische kennis te hebben, maar het is niet per se noodzakelijk om hierin uit te blinken. In hun boek gebruiken Stehmann en du Perron hier de 'Dokter Media-methode' voor, een gestructureerde manier om door middel van vier vragen stapsgewijs te factchecken: van nieuwsbericht naar achterliggende bron, om vervolgens in eenvoudige taal duidelijk te maken wat dit nieuws nu concreet voor de lezer of patiënt betekent. Hierbij leggen ze aan de hand van verschillende voorbeelden ook medische of statistische begrippen als causaliteit (oorzaak-gevolgrelatie), placebo, of relatieve en absolute risico’s (zie hieronder) op eenvoudige manier uit. Dat maakt het extra leerzaam!

Neem bijvoorbeeld het nieuwsbericht 'Hond in huis verlaagt risico op astma'. Deze kop kan de suggestie wekken dat je een hond moet nemen om minder last te hebben van astma, terwijl de huidige adviezen juist zijn dat astmapatiënten beter géén hond in huis kunnen nemen. Hoe zit dit nu precies?

Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?

Daarom stellen ze de vraag: 'Waar komt dit nieuwsbericht vandaan?' Net als in de meeste gevallen is de originele bron ook hier een wetenschappelijk artikel waaruit blijkt dat kinderen die in het eerste levensjaar vaak in contact komen met honden, 15 procent minder kans hebben op het krijgen van astma op latere leeftijd.

Is het nieuw?

Vervolgens kijken ze in hoeverre dit daadwerkelijk iets 'nieuws' is. Zo bleken er al veel eerdere onderzoeken gedaan naar een verband tussen huisdieren en de kans op het krijgen van astma, die wisselende resultaten laten zien. Het onderzoek waarop het nieuwsbericht nu was gebaseerd, gaf dus niet een nieuw inzicht maar hoogstens aanleiding voor vervolgonderzoek.

Wat kunnen we hier concreet mee?

De laatste vraag – 'Wat kunnen we hier nu concreet mee?' – is ook gelijk de belangrijkste. Want al zou het hebben van een hond in je eerste levensjaar daadwerkelijk 15 procent minder kans op het krijgen van astma opleveren, wat zegt dat dan concreet? Die '15 procent minder kans' beschrijft namelijk een relatief risico. Voor de patiënt is een absoluut risico veel interessanter: hoe groot is mijn kans op astma, met of zonder hond? In de wetenschap dat astma in Nederland bij ongeveer 1 op de 30 kinderen voorkomt, blijkt dan dat in de praktijk maar liefst 200 gezinnen een hond in huis moeten nemen om slechts één patiënt met astma te voorkomen! Een uitgebreider bericht hierover kun je vinden op doktermedia.nl.

Zo kun je aan de hand van de Dokter Media-methode, die verder wordt uitgelegd in het boek, stapsgewijs al een heel eind komen met het zelfstandig factchecken van een medisch nieuwsbericht.

Heb jij ook een goede vraag? Stuur ons een mail.

Wil je een vraag stellen aan Dokter Media, dan kun je een mail sturen naar: doktermedia.nl