Hersenvliesontsteking bij kinderen

Bij een hersenvliesontsteking is het hersenvlies ontstoken. Deze vliezen zitten net onder  de schedel, rondom de hersenen om deze te beschermen. Hersenvliesontsteking (ook wel meningitis of nekkramp) is een heftig verlopende ziekte. Kinderen kunnen in een paar uur ernstig ziek worden.

Symptomen hersenvliesontsteking

Kinderen voelen zich ziek en lusteloos en hebben hoofdpijn. Ze hebben geen interesse meer in hun omgeving. Dit gaat soms snel over in apathie of sufheid.

Bij een hersenvliesontsteking heeft je kind altijd koorts. Hoe hoog wisselt, maar bij een hersenvliesontsteking die door bacteriën veroorzaakt wordt, is de koorts bijna altijd hoog. In een laat stadium van de ziekte kunnen er epileptische aanvallen optreden.

Kin niet op de borst

Verder krijgt je kind een stijve nek: als je kind zit, lukt het niet om de kin op de borst te brengen. Bovendien wil je kind bij het zitten met de armen achter zich op het bed steunen. Dit wordt wel het driepootfenomeen genoemd. Het is lastig om deze nekstijfheid te herkennen, het is soms zelfs moeilijk voor artsen. Het is dan ook niet verstandig om je zieke zoon of dochter zelf op een stijve nek te testen.

Puntvormige bloedinkjes

Soms verschijnen er kleine puntvormige bloedinkjes op de huid. Je krijgt ze niet weg als je er met een glas op drukt. Ze worden met een medische term petechiën genoemd.

Bij meningokokkenziekte, een bloedvergiftiging door de meningokok bacterie, kunnen deze vlekjes tot grotere gebieden samenvloeien. Deze puntvormige bloedinkjes kunnen dus zowel bij een hersenvliesontsteking, als bij een bloedvergiftiging door de meningokokkenbacterie voorkomen.

Andere symptomen bij baby’s met hersenvliesontsteking

Baby’s met een hersenvliesontsteking hebben vaak niet de bovengenoemde kenmerken, met name de nekstijfheid is veel moeilijker te herkennen. Zij hebben veel meer vage klachten, zoals geprikkeldheid, slecht drinken en een schommelende lichaamstemperatuur. Door de hogere druk in het hoofdje kan de fontanel wat bol naar buiten gaan staan, maar dat gebeurt niet altijd.

Daarnaast kan je baby zogenaamde luierpijn hebben. Dat wil zeggen dat je kindje pijn heeft als je bij het verschonen van de luier de beentjes in de heup buigt en de knietjes gestrekt zijn.

Mogelijke complicaties bij een hersenvliesontsteking

Kinderen kunnen ernstig ziek worden van een hersenvliesontsteking en zelfs komen te overlijden. Het is mogelijk dat kinderen epileptische aanvallen krijgen. Bij een meningitis kan de gehoorzenuw aangetast worden. Je kind kan hierdoor doof worden aan één of beide oren.

Ook hebben kinderen na een hersenvliesontsteking meer kans op het ontwikkelen van leer- of gedragsproblemen. In het ergste geval treedt er hierdoor een ontwikkelingsachterstand op.

Heeft je baby een hersenvliesontsteking doorgemaakt, dan moet er extra op worden gelet dat er geen waterhoofd (hydrocefalus) optreedt.

Oorzaken hersenvliesontsteking

Virussen en bacteriën kunnen de oorzaak zijn van een hersenvliesontsteking. Bacteriën die een hersenvliesontsteking veroorzaken, zitten vaak gewoon in de neus-keelholte. Ze doen daar geen kwaad, maar kunnen ineens in de bloedbaan komen en daar in korte tijd voor een ernstige ziekte zorgen. Toen er nog geen vaccinatie tegen de bof was, kregen kinderen nog regelmatig een hersenvliesontsteking van het bofvirus.

De vormen van een hersenvliesontsteking die veroorzaakt worden door bacteriën kunnen levensbedreigend zijn. Daarom wordt je kind daartegen ingeënt. Prikken tegen Haemofilus influenzae type B, meningokok groep C en diverse pneumokokkenstammen zitten in het Rijksvaccinatieprogramma. Vanaf mei 2018 worden kinderen van 14 maanden ook gevaccineerd tegen meningokokken A, W en Y. Hetzelfde vaccin (meningokokken A, C, W en Y) wordt vanaf 1 oktober 2018 ook gegeven aan 14-jarigen. Meningitis die door virussen veroorzaakt is, gaat vaak vanzelf over, tenzij de hersenvliesontsteking wordt veroorzaakt door het herpes virus dat ook een koortslip kan veroorzaken. Met name baby’s kunnen ernstig ziek worden van dit virus. Een behandeling met een anti-virus middel is noodzakelijk.

Diagnose hersenvliesontsteking

De huisarts zal je kind eerst onderzoeken. Vermoed hij een hersenvliesontsteking, dan word je doorverwezen naar het ziekenhuis. Een specialist neemt daar wat hersenvocht af met behulp van een ruggenprik. Dit vocht gaat naar het laboratorium voor onderzoek. Hierna zal zo nodig een behandeling met antibiotica worden gestart.

Is je kind te ziek voor een ruggenprik, maar weten de artsen vrijwel zeker dat het om een hersenvliesontsteking gaat? Dan krijgt je kind meteen antibiotica.

Behandeling hersenvliesontsteking

Bij een hersenvliesontsteking krijgt een kind altijd antibiotica via een infuus. Is de oorzaak een virus, dan werken antibiotica niet en gaat de hersenvliesontsteking vanzelf over. Bij een hersenvliesonsteking met het koortslipvirus is wel anti-virale therapie noodzakelijk. 

Prognose

Ongeveer 10 procent van de kinderen houdt iets over aan een hersenvliesontsteking. Bijvoorbeeld slechter horen, problemen met leren of (gedeeltelijke) verlamming van een arm of been. Hoe sneller de hersenvliesontsteking behandeld wordt, des te kleiner het risico is op blijvende schade.

Dit artikel is goedgekeurd door Dr. J.M. de Bont, kinderarts-kinderneuroloog in UMC Utrecht.

Laatst herzien op 5 september 2018