Fistel (pijpzweer)

Wat is een fistel?

Een fistel staat ook wel bekend als pijpzweer en betreft een abnormale verbinding tussen twee organen. Een bekend voorbeeld van een fistel is degene die optreedt tussen darm en huid. Dit als gevolg van een ontsteking in de anus. Bij het door de huid heen komen van de ontsteking ontstaat er dan een fistel. Er komt doorgaans vocht of vuil uit of het leidt tot het ontstaan van een klein abces.

Het is overigens zo dat een fistel ook op andere plekken in het lichaam kan ontstaan. Bijvoorbeeld in de mond. Dat is vaak het gevolg van een ontsteking aan de wortelpunt die dan doorbreekt naar de wang of mond. In het algemeen spreekt men vaker over fistel als het gaat om het ontstaan als gevolg van een ontsteking in de anus. Het zweertje zoekt zich vanuit de darm een weg naar buiten. Hierdoor ontstaat er als het ware een tunneltje dat met slijmvlies is bedekt. Andere fistels doen zich bijvoorbeeld voor in de kaak of in het tandvlees.

Oorzaken van een fistel

De meest bekende oorzaak van het ontstaan van een fistel is een ontsteking in een klier of lichaamsholte. Bij een uitbreiding van de ontsteking door de huid is er sprake van een uitwendige fistel. Deze breekt veelal spontaan open of is door een arts open te maken. In de mond is het ontstaan van een fistel vooral te wijten aan een ontsteking onder het tandvlees. Deze ontsteking veroorzaakt mogelijk pus en breidt zich dan via het puskanaal uit door het tandvlees.

Op het moment dat het oppervlak eenmaal is bereikt, komt er op het tandvlees een bult. Dat is dan eveneens een fistel. Er gaat in alle gevallen van fistels dus een ontsteking aan vooraf in een klier of lichaamsholte.

Symptomen

Als je een fistel hebt, zijn er verschillende symptomen en klachten die zich voordoen. Je voelt vaak een bultje dat al dan niet pijnlijk is bij aanraking. Bij een fistel in de mond merk je dat aan een slechte adem. Ook is het mogelijk dat je tandvlees gaat bloeden en dat er pus uit de fistel komt. Een andere klacht is dat je te maken krijgt met koorts.

Heb je last van een fistel bij je anus dan voelt het gebied pijnlijk aan. Een ander symptoom is dat er vuil of vocht uit de fistelopening naar buiten komt. Er zijn overigens ook situaties waarin er uiteindelijk een abces ontstaat.

Diagnose

De diagnose van een fistel is vast te stellen op basis van de symptomen en klinisch onderzoek. Het is ook mogelijk om een röntgenfoto van bijvoorbeeld de mond te maken om de diagnose vast te stellen.

Bij een fistel bij de anus stelt de arts eveneens aan de hand van de klachten en het onderzoek de diagnose. Daarbij bepaalt de arts onder meer om wat voor soort type fistel het gaat, bijvoorbeeld een peri-anale fistel. Er zijn voor verschillende typen uiteenlopende behandelingen mogelijk. Daarom is het belangrijk dat het type fistel duidelijk is.

Risicofactoren - /groepen

Als je de ziekte van Crohn hebt, is er zeker sprake van een risicofactor op het ontstaan van een fistel. Overigens komen de zogenoemde peri-anale fistels het vaakst voor. In 50 procent van de gevallen is er sprake van een fistel naast de anus. Deze aandoening heeft de oorsprong in de endeldarm en baant zich via zich een weg naar buiten rond de huid van de anus. Het is ook bekend dat mannen vaker met fistels te maken krijgen dan vrouwen.

Behandeling van een fistel

De behandeling van een fistel in de mond verloopt anders dan op de huid rond de anus. In het eerste geval is er doorgaans sprake van het uitvoeren van een wortelkanaalbehandeling. Het is ook mogelijk dat de tand eruit gaat om de infectie een halt toe te roepen.

Bij een oppervlakkige fistel rond de anus kiest de arts er doorgaans voor om deze operatief te laten wegsnijden. Er zijn ook andere behandelingen mogelijk. Bijvoorbeeld in de vorm van een Seton drainage. In dat geval is er sprake van het leiden van hechtdraad door de fistel. Het hechtdraad is onoplosbaar en leidt ertoe dat er geen vocht of vuil achterblijft. Zo is er ook nog een behandelmethode met toepassing van de anale fistelplug. Het gaat hier om het inbrengen van de plug die overigens oplosbaar is. De plug sluit de hele fistelingang af en daardoor ontstaat er rond de plug nieuw bindweefsel. Uiteindelijk groeit de fistel hierdoor dicht. Als er sprake is van chronische fistels is het mogelijk om een laserbehandeling te ondergaan.

Prognose

Het probleem van een fistel is op verschillende manieren te verhelpen. De prognose van herstel verschilt per aanpak. Het verwijderen van een fistel in de mond is snel gebeurd en het helingsproces verloopt met wat napijn eveneens snel. Binnen een paar dagen is het probleem dan volledig opgelost. Bij een operatieve ingreep van een fistel is er een langere herstelperiode. De herstelperiode varieert van zes tot twaalf weken.

De kans op het ontstaan van een nieuwe fistel is overigens altijd aanwezig. Bovendien is het na een ingrijpende behandeling belangrijk om aandacht te besteden aan de wondverzorging. Bij een open wondje is hygiëne uiteraard belangrijk.