Een complexe kwestie
Waarom hebben sommige mensen regelmatig migraine en anderen nooit? Wat zorgt ervoor dat je zo’n aanval krijgt en wat hebben je hormonen daarmee te maken? Neuroloog en migraine-expert Gisela Terwindt legt het uit.
"Vrouwen hebben drie keer vaker migraine dan mannen. Jongens en meisjes hebben als ze jong zijn even vaak migraine, maar komen die meisjes in de puberteit dan halen ze de jongens ruimschoots in. Tijdens een zwangerschap hebben vrouwen vaak geen migraine, maar na de bevalling komt het vaak weer terug. En vrouwen hebben na de overgang vaak geen migraine meer. Ongeveer 10 procent van de bevolking heeft één aanval per maand. Vrouwen geven dan altijd aan dat ze in ieder geval een aanval hebben rond de menstruatie. Hebben ze meerdere aanvallen, dan vindt de tweede vaak rond de eisprong plaats. Kortom: hormonen spelen een rol bij migraine, dat is duidelijk", zegt Terwindt.
"Hoe het precies werkt met die hormonen weten we nog niet. We denken nu dat het iets te maken heeft met een daling van bepaalde hormonen, maar het is niet zo dat je bij een dalend niveau van een bepaald hormoon simpelweg een migraineaanval krijgt, het zit veel complexer in elkaar."
Lage of hoge migrainedrempel
Gisela Terwindt: "Mijn hypothese is dat er een bepaalde drempel is voor het ontstaan van een migraineaanval. Stel, je hebt nog nooit een migraineaanval gehad. Dan is die drempel heel hoog. Bij een migrainepatiënt is die drempel juist laag."
"Hoe hoog je drempel is, wordt deels bepaald door een aantal vaste factoren, zoals je erfelijke aanleg. Je kunt de pech hebben dat je veel migrainegenen geërfd hebt van je vader of moeder en dan is je migrainedrempel nu eenmaal laag. Daarbovenop komen hormonale schommelingen. Zo gaat de drempel bij vrouwen naar beneden rond hun menstruatie. Toch kan het nog steeds zo zijn dat je dan geen migraineaanval krijgt."
"Dan zijn er waarschijnlijk ook nog externe factoren die maken dat je wél over de migrainedrempel gaat. Je hebt een paar nachten slecht geslapen, een jetlag dankzij een lange vliegreis en je drinkt ook nog een wijntje. Al die factoren bij elkaar opgeteld kunnen maken dat je een migraineaanval krijgt."
Krijg je migraine van wijn of stress?
"Ik denk dat dat ingewikkelder in elkaar zit, er is geen 1-op-1 relatie tussen bijvoorbeeld wijn en migraine. Dat hoor ik ook van veel patiënten. Sommige vrouwen kunnen best een glaasje rode wijn drinken, maar niet vlak voordat ze ongesteld moeten worden, want dan krijgen ze migraine."
"Mensen verwarren triggers nog wel eens met de voorfasen van migraine. Als voorbeeld geef ik dan altijd het premenstrueel syndroom. Hierbij hebben vrouwen allerlei klachten voordat ze ongesteld worden. Ze zijn moe, houden vocht vast, zijn een paar kilo zwaarder of hebben trek in chocola. En dan denk je nooit 'ah, ik word ongesteld omdat ik zo veel chocola heb gegeten'."
"Die voorfase, PMS, lijkt op die bij een migraineaanval. En wat het extra verwarrend maakt is dat veel vrouwen rond de menstruatie een migraineaanval krijgen. Vervolgens denken ze dat ze migraine krijgen van chocola, maar ik vraag me dan af of dat wel zo is."
"Sommige mensen hebben een voorfase bij migraine die altijd hetzelfde verloopt. Zo geven sommige patiënten aan dat ze ontzettend gaan zitten gapen vlak voor een aanval en dan weten ze al 'hij komt eraan'. Dan herken je het. Vaak bestaat die voorfase uit verschijnselen die je niet herkent of weer vergeet."
En mannen dan?
Ook mannen kunnen last hebben migraine, maar hoe zit het dan bij hun? "Mannen met migraine blijken wat meer oestrogeen te hebben dan mannen die geen migraine hebben. Hun verhouding tussen oestrogeen en testosteron is anders. Dat uit zich ook in andere kenmerken. Ze hebben wat minder mannelijke eigenschappen, zoals lichtere baardgroei en wat minder beharing."
Onderzoek naar hormonen en migraine
"Ik ben bezig met verschillende onderzoeken naar de invloed van hormonen op migraine. Hiervoor werk ik samen met een vasculair farmacoloog en een gynaecoloog: Antoinette Maassen van de Brink en Joop Laven van het Erasmus Medisch Centrum", vertelt Terwindt. "Zo gaat een grote groep een dagboek bijhouden. Dan kunnen we bekijken of hun aanvallen een relatie hebben tot de menstruatie. Veel vrouwen zeggen dat ze altijd migraine krijgen als ze ongesteld moeten worden, maar zo controleren we of dat wel echt zo is."
"Vervolgens gaan we bij de vrouwen waar er zo’n relatie is speeksel, urine en bloed afnemen vlak voor de eisprong en de menstruatie. Hierin kunnen we belangrijke hormonen meten, waaronder oestrogeen en progestageen. We gaan kijken wat er gebeurt met die hormonen. We denken namelijk dat een aanval krijgen geen kwestie is van simpelweg een daling van bijvoorbeeld je oestrogeenniveau, maar dat het te maken heeft met verhoudingen tussen allerlei hormonen. We gaan een heel scala aan geslachtshormonen bepalen en dan kijken wat er verandert rond de ovulatie en menstruatie."
"We gaan ook een behandelmethode onderzoeken bij vrouwen die altijd aanvallen hebben rond de menstruatie, namelijk de gewone anticonceptiepil. De ene groep patiënten gaat de pil slikken zonder stopweek, de andere groep krijgt een ander middel tegen migraine. Veel vrouwen die de pil al gebruiken, zeggen namelijk dat ze toch een aanval krijgen in hun stopweek. Vervolgens kijken we wat het effect is."
Effect anticonceptiepil
Veel vrouwen met migraine vragen zich af of ze nu wel of niet de pil moeten gaan slikken. "Tsja, dat is een hele goede vraag. Ik vind dat je het niet zo maar moet proberen. De pil is ook geen snoepje, er kleven risico’s en bijwerkingen aan. We gaan eerst onderzoeken of de pil bij bepaalde groepen vrouwen echt voordelen heeft voor vrouwen met migraine. Als je toch al aan de pil wilt of deze al gebruikt, dan adviseer ik wel eens om de stopweek over te slaan om te zien of dat de migraine vermindert. Maar bij jonge vrouwen die niet aan de pil zijn, adviseer ik niet om de pil te gaan slikken tegen migraine. Dan moet er eerst meer bewijs zijn dat de pil echt werkt tegen migraine."
Dr. Gisela M. Terwindt is zowel bioloog als neuroloog. Als promovendus was zij betrokken bij de ontdekking van het eerste migraine gen. Na haar promotie volgde zij haar opleiding tot neuroloog in het Leids Universitair Medische Centrum. Sinds 2004 is ze staflid van de neurologie van het LUMC en hoofd van de hoofdpijnpolikliniek. Ze is betrokken bij diverse onderzoeksprojecten van de hoofdpijnonderzoeksgroep in (inter)nationale multidisciplinaire verbanden.
Gisela Terwindt was een van de sprekers op het congres Gender & Gezondheid van WOMEN Inc. WOMEN Inc. wil dat het voor je kansen niet uitmaakt of je als jongen of meisje wordt geboren. Dat maakt nu nog wel uit. Eén van de thema’s waar WOMEN Inc. op focust is gezondheidszorg. Omdat de gezondheidszorg grotendeels is gebaseerd op het mannenlichaam, leven vrouwen in slechtere gezondheid dan mannen. Dit staat effectieve zorg in de weg en bedreigt zelfs levens. WOMEN Inc. streeft daarom naar een gendersensitieve gezondheidszorg, waarbij er meer erkenning komt voor - en rekening wordt gehouden met - de verschillen tussen mannen en vrouwen in ziekte en gezondheid. Hierdoor worden er minder onnodige zorgkosten gemaakt en verbetert de kwaliteit van de gezondheidszorg voor iedereen. Meer weten? Kijk op www.womeninc.nl/gezondheid.
