Wat gebeurt er in je hoofd bij een migraineaanval?

"We weten uit onderzoek heel goed wat er zich afspeelt in je hoofd tijdens een migraineaanval", zegt Terwindt. "Ten eerste moet je weten dat een derde van de mensen met migraine last heeft van migraine met auraverschijnselen."

Wat zijn auraverschijnselen?

"Auraverschijnselen kunnen visuele verschijnselen zijn, oftewel problemen met je zicht. Sommige mensen zien flikkeringen, zigzaglijnen of sterretjes. Je hebt een soort blinde vlek of een deel van je gezichtsveld valt weg. Tijdens een aanval breiden deze verschijnselen zich langzaam in minuten uit."

"Het merendeel van de mensen met migraine met auraverschijnselen heeft visuele problemen, maar sommige patiënten voelen ook tintelingen in een arm of been die zich langzaam uitbreiden. Of ze kunnen ineens niet meer op woorden komen. Als het heel erg is, kan er zelfs krachtsverlies optreden waarbij je een arm of been niet kunt bewegen."

Ontstaan aura

"In de achterste gebieden van je hersenen, bij je achterhoofd, zit het gebied waarmee je ziet. Op die plek worden bij migraine je zenuwcellen spontaan overactief, ze gaan 'vuren', maar raken vervolgens even uitgedoofd. Dat uitdoven verspreidt zich als een golf vanuit de achterste hersenschors naar voren toe. Het achterste gebied van de hersenen is het gedeelte waarmee je ziet. Ga je een stukje naar voren dan volgt het gebied van het gevoel. Dit verklaart waarom sommige mensen die tintelingen erbij krijgen."

"Ga je nog wat verder, met name naar de zijkant, dan kom je bij het spraakcentrum. Dit kan zorgen voor problemen met spreken. Weer verderop is kom je terecht bij een soort kloof. Zou je die oversteken, dan beland je in het gebied waar je motoriek en kracht zich bevindt. Alleen bij hele zeldzame vormen van migraine is dit fenomeen zo sterk dat het zelfs die kloof overgaat en dan ontstaat er krachtsvermindering. Dus dit is het fenomeen wat onder de aurafase ligt."

Migraine zonder aura

Dat een derde auraverschijnselen ervaart, betekent dat twee derde van de migrainepatiënt geen auraverschijnselen heeft. Hoe komt dat? Gisela Terwindt: "Het zou goed kunnen zijn dat er bij hen net zoiets gebeurt als bij de mensen mét een aura, maar dan in de diepe hersenen. Of dat het aura niet tot uiting komt. We weten niet precies wat er zich bij die twee derde afspeelt en of dat niet een soortgelijk proces is."

"Maar, de meeste migrainepatiënten krijgen natuurlijk hoofdpijn, dat kennen we allemaal van migraine. De mensen die auraverschijnselen hebben, krijgen soms wat mildere hoofdpijn, terwijl de groep zonder aura juist meestal heftige hoofdpijn heeft. Bij die hoofdpijnfase hoort vaak ook misselijkheid, braken of overgevoeligheid voor licht en geluid. Mensen voelen zich ziek en gaan in bed liggen."

Hoofdpijn door geprikkelde hersenvliezen

Hoe ontstaat de hoofdpijn? "In het brein is er dan een activatie van de vijfde hersenzenuw. Die zit in je hersenstam en heeft uitlopers naar de hersenvliezen. Daar zit een soort steriele ontsteking. Je hersenvliezen raken geprikkeld, bloedvaten gaan verwijden en er komen allerlei stofjes vrij. Doordat die hersenvliezen geprikkeld raken voel je pijn. Je voelt dus geen pijn omdat je hersenen geprikkeld raken, maar door die geprikkelde hersenvliezen."

"Er is zelfs aangetoond dat de aurafase - met die prikkeling van de hersenschors - het systeem wat de hoofdpijn veroorzaakt kan activeren. Deze fenomenen hebben dus een verband met elkaar. Die auraverschijnselen bevinden zich in de hersenschors. De hoofdpijn zelf ervaar je doordat de hersenstam geactiveerd raakt, met uitlopers in de hersenvliezen en bij de vliezen voel je dan als het ware de pijn. Dat is wat er bij een migraineaanval gebeurt."

Medicijnen

"Gelukkig weten we hoe dit werkt, want daardoor zijn er medicijnen ontwikkeld die je kan innemen als je last hebt van de hoofdpijnfase. Zogenaamde triptanen werken heel specifiek in op die prikkeling van de hersenstam en hersenvliezen en helpen daarom goed tijdens de hoofdpijnfase."

"Daarnaast doen we onderzoek naar nieuwe medicijnen die migraineaanvallen voorkomen. Het gaat om antistoffen gericht tegen CGRP, een eiwit dat vrijkomt bij een migraineaanval. De eerste uitkomsten zijn veelbelovend: bij de helft van de patiënten halveert het aantal aanvallen. Ook worden de aanvallen minder heftig en lijken patiënten minder bijwerkingen te hebben. Er is nog meer onderzoek nodig naar de lange termijneffecten en of we kunnen voorspellen bij wie deze medicijnen goed werken. Halverwege 2018 gaan naar verwachting de eerste CGRP-antistoffen geregistreerd  worden. Daarna moet de vergoeding in Nederland nog geregeld worden en moet duidelijk worden welke migraine patiënten hiervoor in aanmerking komen."

Dr. Gisela M. Terwindt is zowel bioloog als neuroloog. Als promovendus was zij betrokken bij de ontdekking van het eerste migraine gen. Na haar promotie volgde zij haar opleiding tot neuroloog in het Leids Universitair Medische Centrum. Sinds 2004 is ze staflid van de neurologie van het LUMC en hoofd van de hoofdpijnpolikliniek. Ze is betrokken bij diverse onderzoeksprojecten van de hoofdpijnonderzoeksgroep in (inter)nationale multidisciplinaire verbanden.

Gisela Terwindt was een van de sprekers op het congres Gender & Gezondheid van WOMEN Inc. WOMEN Inc. wil dat het voor je kansen niet uitmaakt of je als jongen of meisje wordt geboren. Dat maakt nu nog wel uit. Eén van de thema’s waar WOMEN Inc. op focust is gezondheidszorg. Omdat de gezondheidszorg grotendeels is gebaseerd op het mannenlichaam, leven vrouwen in slechtere gezondheid dan mannen. Dit staat effectieve zorg in de weg en bedreigt zelfs levens. WOMEN Inc. streeft daarom naar een gendersensitieve gezondheidszorg, waarbij er meer erkenning komt voor - en rekening wordt gehouden met - de verschillen tussen mannen en vrouwen in ziekte en gezondheid. Hierdoor worden er minder onnodige zorgkosten gemaakt en verbetert de kwaliteit van de gezondheidszorg voor iedereen. Meer weten? Kijk op www.womeninc.nl/gezondheid.