Verbloemen van dementie

In het beginstadium van dementie proberen mensen vaak te verbergen dat ze iets niet meer weten of kunnen. Dat doen ze op allerlei manieren. Mevrouw van Dalen ontkent bijvoorbeeld dat ze een probleem heeft. Tegen familie en bekenden zegt ze: 'Mijn man denkt dat ik Alzheimer heb maar mij mankeert niks hoor.'

Instemmend knikken

Ze past ook slimme trucjes toe. Als ze in gezelschap is, en iemand vraagt wat ze vanmiddag gedaan heeft, antwoordt ze bijvoorbeeld: 'Dat vertelt mijn man wel, want ik moet even naar het toilet.' En als ze even later met iemand in gesprek is, knikt ze regelmatig instemmend. Zo lijkt het of ze aandachtig luistert, terwijl ze in werkelijkheid niet kan volgen wat haar gesprekspartner vertelt.

Handige strategie

In de winkel vindt mevrouw Van Dalen het moeilijk om te betalen. De handelingen die ze moet verrichten om dat met haar bankpas te doen, kan ze niet meer onthouden. Daarom betaalt ze met contant geld. Maar ook tellen wordt steeds lastiger. Dus geeft ze haar hele portemonnee aan de caissière en zegt: 'Pak het geld zelf maar, want ik zie niet goed meer.' Dat terwijl haar ogen nog prima zijn.

Schamen

Mevrouw van Dalen vertoont 'verbloemend gedrag' ofwel 'façadegedrag'. Veel dementerende mensen hebben daar last van, vooral in het begin van hun ziekte. Ze hebben in de gaten dat ze steeds meer vergeten en daardoor fouten maken. Daar schamen ze zich voor. Met hun gedrag willen ze voorkomen dat anderen het merken.

Onbewust

Soms vindt het verbloemend gedrag ook onbewust plaats. Je naaste vertelt bijvoorbeeld dat hij of zij dat nieuwe vaasje op de rommelmarkt heeft gevonden. In werkelijkheid was het een cadeautje van de buurvrouw, maar dat is hij of zij vergeten. Het brein maakt er op deze manier een logisch verhaal van, waar je naaste zelf in gelooft.

Hoe ga je ermee om?

Wat kun je wel en beter niet doen als jouw ouder of partner met dementie verbloemend gedrag vertoont?

• Toon begrip
Stel: je vraagt jouw ouder of partner een paar boodschappen te doen en hij of zij komt terug zonder eieren. Die had je nou juist nodig voor het avondeten! Als jouw naaste merkt dat jij daar geïrriteerd door bent, zal hij of zij de volgende keer een smoes verzinnen, bijvoorbeeld: ”De eieren waren uitverkocht.” Zo wordt het verbloemende gedrag alleen maar erger.

Probeer daarom je geduld te bewaren en begrip te tonen als er iets misgaat. Dat lukt het beste als je je verplaatst in je ouder of partner. Hou zou het zijn om steeds alles te vergeten?

• Kom erop terug
Toch een keer boos geworden? Kom er dan even later op terug. Jouw naaste met dementie weet misschien niet meer waaróm je boos was maar wel dát je boos was. Ga niet te diep meer in op de gemaakte fout, maar zorg dat jullie het goedmaken: “Het geeft niet dat er geen eieren zijn, ik leen er wel een paar bij de buren. Bedankt dat je voor me naar de winkel bent gegaan.”

• Niet overvragen
Vraag je naaste geen dingen te doen die hij of zij niet meer kan. Dat geeft jouw ouder of partner het gevoel steeds een soort examen te moeten afleggen. Een examen waar hij of zij niet meer voor kan slagen. Bovendien werkt overvragen verbloemend gedrag in de hand.

• Vermijd discussies en confrontaties
Vertelt jouw ouder of partner dingen die niet kloppen, maar gelooft hij of zij het verhaal zelf wel? Ga dan mee in die beleving. Corrigeren heeft geen zin en zorgt alleen maar voor conflicten.

• Vraag naar gevoelens, niet naar feiten
Je kunt je partner of ouder beter naar gevoelens dan naar feiten vragen. Dus: "Heb je een leuke middag gehad?" in plaats van: "Wat heb je vanmiddag gedaan?" Op een vraag naar een gevoel kan iemand immers nooit een verkeerd antwoord geven.

• Vertel jouw kant van het verhaal later
Mensen met dementie kunnen soms heel overtuigend verhullen dat het niet goed met ze gaat. Bij familie, een arts of hun casemanager spelen ze ineens op een overtuigende manier mooi weer. Jij wilt misschien vertellen hoe het werkelijk zit, maar dat kun je op dat moment beter achterwege laten. Jouw naaste zal zich daardoor namelijk onveilig voelen.

Wat je wel kunt doen? Vertel je familieleden op een later moment dat jouw naaste zijn of haar dementie probeert te verbergen. Doe dat zonder dat hij of zij erbij is. Op dezelfde manier kun je ook later nog even contact opnemen met de arts of casemanager. Vaak hadden deze zorgverleners allang in de gaten wat er aan de hand is.

Het Trimbos-Instituut en Alzheimer Nederland hebben een online-videotraining gemaakt over omgaan met veranderend gedrag bij dementie. Bekijk hem via www.dementie.nl/online-training.