Kaal worden: kun je dat stoppen met een pilletje?

“Haarverlies heeft verschillende oorzaken. Sommige zijn te verhelpen, andere kun je alleen afremmen”, legt dermatoloog dr. Rick Waalboer-Spuij van het Erasmus MC uit. “De meest voorkomende vorm is alopecia androgenetica, die je vooral bij mannen ziet. Het haarverlies begint meestal bij de inhammen en op de kruin, tot er uiteindelijk een hoefvormige krans met haar overblijft. Vrouwen kunnen deze vorm ook krijgen, dan noemen we het haaruitval volgens het vrouwelijke patroon. De haren worden bij hen in hetzelfde gebied dunner, vooral boven op het hoofd, maar er blijft wel haar bij de haargrenzen staan. Voorheen werd gedacht dat haarverlies volledig te wijten was aan het verlies van mannelijk geslachtshormoon dat om de haarzakjes zit. Inmiddels weten we dat hormonen inderdaad een rol spelen, maar zeker niet de enige oorzaak zijn. Het is een complex samenspel met onder meer verminderde doorbloeding. De hoofdhuid zit vrij strak om de schedel, als een soort trommelvlies over een trommel. Precies bovenop is de plek waar de meeste spanning op staat. Bij het ouder worden, wordt de huid minder elastisch. De huid kan dan minder makkelijk rekken en wordt strakker, waardoor je minder doorbloeding krijg boven op je hoofd. De haarzakjes krijgen het steeds moeilijker, produceren steeds kleinere haren, totdat zelfs het kleinste haartje uitvalt en het haarzakje verschrompelt.”

Hoe weet je of dit aan de hand is?

“Je merkt dat je haar dunner wordt. De hoeveelheid wordt minder en daarnaast wordt de haar zelf dunner. Soms zie je de hoofdhuid door het haar schemeren. Helaas is het een onomkeerbaar proces. Patiënten die helemaal kaal zijn, vragen soms om een crème of pilletje zodat ze hun haar terugkrijgen, maar dat gaat niet. Als de haarzakjes helemaal verschrompeld zijn, komen ze niet meer terug. Ik begrijp heel goed dat haar belangrijk is, we identificeren ons met ons haar. Allerlei partijen maken daar misbruik van en claimen een wondermiddel aan te bieden. Dat middel bestaat niet. Maar we kunnen wel proberen het proces af te remmen.”

Vanaf welke leeftijd begint haarverlies?

“Op je 25ste zit je op je lichamelijke top, daarna gaat het met alles bergafwaarts, ook met de haargroei. Er zijn uitzonderingen, we behandelen hier ook jongeren van 16, 17 jaar. Dit zijn voornamelijk jonge mannen en een enkele vrouw. Maar normaal gesproken loopt haarverlies met de leeftijd op. Voorheen stelden we dat op 50-jarige leeftijd ongeveer 50 procent van de mannen aan enige vorm van haarverlies lijdt, op 60-jarige leeftijd is dat 60 procent en op 70-jarige leeftijd 70 procent. Die cijfers zijn bijgesteld naar een iets hogere leeftijd. 

Bij mannen wordt kaalheid sociaal goed geaccepteerd. Bij vrouwen die kaal zijn of dunner haar krijgen, is het een ander verhaal. Hen wordt vaak gevraagd of ze ziek zijn of chemotherapie ondergaan. Dat is heftig. Ongeveer 30 procent van de 70-jarige vrouwen heeft met dunner wordend haar te maken. Haarverlies is iets wat hoort bij het natuurlijke proces van ouder worden. Evolutionair gezien kun je het ook verklaren. Met een goede bos haar zie je er vruchtbaar uit en kun je makkelijker een partner vinden. Op een bepaalde leeftijd heb je dat niet meer nodig en steekt het lichaam dus geen energie meer in de haargroei.”

Welke factoren spelen nog meer een rol?

“Genetische factoren. Ik informeer altijd of kaalheid in de familie voorkomt, meestal is dat zo. Sporadisch heeft het te maken met schildklierproblemen of een ijzertekort, de huisarts kan dat uitsluiten. Vaker voorkomende redenen zijn stress, medicijngebruik, ziekte en hormoonwisselingen. Het haar valt dan ineens met bossen tegelijk uit. Normaal gesproken verlies je tot 120 haren per dag, in dit geval beduidend meer.  Deze plotselinge haaruitval, telogeen effluvium, heeft meestal te maken met het immuunsysteem. Je ziet het vaak na ziekte. Als je een flinke griep of covid hebt gehad, is dat stressvol voor het lichaam. Door die disbalans kunnen je haren uitvallen. Op het moment dat je psychische stress hebt, ervaart je lichaam hetzelfde en kan het ook zo reageren. Bij hormonale wisselingen zoals bij zwangerschap en de overgang komt het ook vaak voor. In beperkte mate zie je het bij de wisseling van de seizoenen, er zijn mensen die in het voor- en najaar duidelijk meer haarverlies hebben. Dit is tijdelijk, het haar herstelt zich weer. Mocht je twijfelen, kijk dan naar het haarworteltje, het witte ‘sokje’ aan het begin van de haar. Zie je dat zitten, dan weet je dat de haren terug zullen groeien. Mensen met lang haar moeten uiteraard meer geduld hebben dan mensen met kort haar.”

Kan haar dunner worden door stylen en kleuren?

“Haar is dood materiaal, net als nagels. De hitte van een stijltang die echt in contact is met het haar kan de haarschacht beschadigen, maar is niet de oorzaak van haarverlies. Je kunt met je haar doen wat je wil, zolang je voorzichtig bent met de wortels. Gebruik niet te veel chemische middelen die bij de haarwortels komen. Wees ook voorzichtig met het haar strak naar achter trekken. Dit kan de haarzakjes aan de zijkant van je hoofd beschadigen en haaruitval veroorzaken.” 

Wat kun je doen om haarverlies te stoppen?

“Het is verleidelijk om naar de wondermiddelen te grijpen die overal worden aangeprezen. Helaas zijn de bewijzen dat deze werken flinterdun. Dermatologen adviseren vaak een behandeling met minoxidil, een lotion die je op de hoofdhuid masseert. Deze heeft een prikkelend effect waardoor de bloedtoevoer naar de haarzakjes toeneemt en deze worden gestimuleerd om zo stevig mogelijke haren aan te maken. Het duurt een tijdje voordat je het effect merkt, wij adviseren om het een halfjaar te proberen. Merk je dat je haar voller wordt, dan kun je ermee doorgaan. Zodra je stopt, wordt het haar weer dunner.”

Zijn er bijwerkingen?

“Het is een lotion die je aanbrengt waar het nodig is, dat is prettig. Sommige mensen hebben in het begin last van hoofdpijn, dat heeft te maken met de prikkeling. Je moet de lotion twee keer per dag aanbrengen en dit heel zorgvuldig doen, want als je regelmatig een straaltje of druppels op je gezicht morst, kun je daar een harig spoortje krijgen. Er is ook een tabletvariant, die is iets sterker en geeft meer bijwerkingen.”

Bestaan er andere medicijnen tegen haarverlies?

“Eerder werden de hormoonremmers finasteride- en dutasteridetabletten voorgeschreven, die werken specifiek op het mannelijk hormoon dat helemaal aan het begin van het haarzakje zit. Nu we weten dat huidspanning een grotere rol speelt dan dit hormoon, wordt deze medicatie vrijwel niet meer geadviseerd. Ook door de bijwerkingen zijn we daar terughoudend in. Bij gebruik hebben vrouwen namelijk een verhoogd risico om bepaalde soorten kanker te ontwikkelen, met name borstkanker. Bij mannen geeft het bijwerkingen zoals een erectiestoornis en libidoverlies. De lotion met minoxidil blijft dus de eerste keuze.”

Wat kun je nog meer doen?

“Camoufleren is een optie, denk aan haarwerken, haarstukken, hoeden of haarbanden. Als het haar wat dunner wordt, kun je ook haarvezels gebruiken. Dat is een soort poeder in de vorm van langere stukjes, net mini-hagelslag. Je kunt het in allerlei kleuren kopen en op de hoofdhuid aanbrengen. De vezels hechten zich aan de hoofdhuid en daardoor lijkt je haar voller.”

Verwacht u binnenkort betere oplossingen?

“Er zijn onderzoeken waarbij mensen met botox behandeld worden. Botox verlicht de spanning op de grote spieren die als een band over je hoofd lopen. De gedachte is dat je daardoor minder haaruitval krijgt. Het nadeel is dat botox maar drie maanden werkt, dus het wordt een dure behandeling als je het wil bijhouden. Bovendien remt botox het haarverlies niet volledig af. Andere behandelingen die worden aangeboden zijn microdermabrasie, waarbij de haargroei wordt gestimuleerd door de hoofdhuid met een naaldenrolletje te bewerken. Ook PRP, platelet-rich plasma, is een optie. Dit wordt gemaakt van eigen bloed en vervolgens in de hoofdhuid geïnjecteerd, met het idee dat daar stoffen in zitten die de haargroei stimuleren. Dit zijn kostbare behandelingen waarvan het effect nog niet helemaal duidelijk is.”

Is haartransplantatie een oplossing?

“Ingeplante haren blijven meestal goed zitten, maar de andere haren op die plek blijven uitvallen. Het is aan te raden om minoxidil te blijven gebruiken om te voorkomen dat de resterende haren dunner worden. En ik waarschuw iedereen voor medische reizen naar landen waar mensen een ander haartype en andere haarimplant hebben. In Turkije hebben mensen bijvoorbeeld vaak een loodrechte haargrens, die doet heel onnatuurlijk aan wanneer je zelf niet van Turkse afkomst bent.”

Rick Waalboer-Spuij is als staflid verbonden aan de afdeling dermatologie van het Erasmus MC en houdt zich voornamelijk bezig met de begeleiding en behandeling van patiënten met huidkanker en haar- en nagelproblemen. Aandacht voor de psychische impact van ziekten vindt hij heel belangrijk in alle patiëntenzorg.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond december 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.