Jokken of liegen: het verschil

Getty Images

Een mooi verhaal nog nét iets mooier maken of delen van een verhaal niet helemaal vertellen. Elk kind jokt wel eens. Daar is niks mis mee, zolang het bij af en toe een leugentje om bestwil blijft.

Het is zelfs goed voor een kind om op deze manier zo zijn fantasie te ontwikkelen. Maar wat is het verschil tussen kinderlijk jokken en opzettelijk liegen?

Objectief kijken

Er is een groot verschil tussen jokken en liegen. Jonge kinderen zijn nog niet in staat om objectief naar de waarheid te kijken. Vertellen zij niet de waarheid, dan noemen we dat 'jokken'.

Jokken gebeurt onbewust: het kind weet nog niet wat goed en fout is. Als een kind jokt, wil het meestal een straf ontlopen. Denk bijvoorbeeld aan een peuter die een vaas omstoot en daarover jokt. Het kan ook zo zijn dat het kind met de ontkenning bedoelt dat er geen opzet in het spel was.

Liegen

Wordt het kind wat ouder, dan leert het zelf te bepalen wat goed en fout is. Als het kind dan niet de waarheid vertelt, noemen we dit liegen. Liegen gebeurt bewust: het kind vertelt een leugen met een bepaalde reden.

Voor een kind bestaan er, net als voor volwassenen, verschillende redenen om te liegen. Een kind kan liegen om een ander de schuld van iets te geven, bijvoorbeeld over wie de vaas kapot heeft gegooid. Het kan ook liegen om zich anders voor te doen dan het eigenlijk is. Kinderen willen geaccepteerd worden. Vaak denken ze dat een leugen hierbij kan helpen.

Waarheid en fantasie

Tot de leeftijd van ongeveer zeven jaar hebben kinderen moeite met het onderscheid tussen waarheid en fantasie. Schuldgevoel kennen ze nog niet. Ze zijn afhankelijk van wat hun ouders als goed en fout bestempelen. Hierdoor zien we vaak dat een peuter in het bijzijn van zijn moeder netjes van de kostbare spullen afblijft. Als mama even wegloopt, gaat de peuter wél aan de spullen zitten. Niet om het stiekem te doen, maar omdat de regel op dat moment voor het kind niet meer geldt.

Omgaan met liegen en jokken

Door te herhalen wat mag en niet mag, leert het kind langzaam de regels kennen. Zo wordt er vanaf zes, zeven jaar zélf een geweten ontwikkeld. Het kind leert wat goed en fout is en zal gaan begrijpen dat jokken fout is.

U hoeft ook niet altijd naar de bekende weg te vragen. Weet u zeker wie de schuldige is? Zeg dit dan zelf en vraag niet aan het kind of hij iets gedaan heeft. Het kind kan dan niet jokken en leert eerlijk te zijn.

Liegen vraagt om wat meer aandacht van de ouders dan jokken. Bij liegen is er wél opzet in het spel. Ouders moeten niet alleen de leugen bespeuren, maar ook de reden achter de leugen achterhalen.