Buiten zwemmen in open water: vijf gezondheidsrisico’s

Als de temperatuur stijgt, kan een duik in de eerste de beste plas of rivier heel verleidelijk zijn. Maar zwemmen in open water is niet zonder risico’s. Er kunnen ziekteverwekkers in het water zitten of ratten, muizen en andere dieren die ziektes overbrengen. En sommige plekken zijn onveilig vanwege bootverkeer en onzichtbare objecten in het water.

Veilig buiten zwemmen op goedgekeurde locaties

Wie veilig wil zwemmen kan dat het best op een officiële buitenzwemlocatie doen, zoals een recreatieplas. Want daar controleert de overheid regelmatig (ieder zwemseizoen; tussen 1 mei en 1 oktober) op waterkwaliteit en veiligheid. Ook wordt de omgeving van het zwemwater beheerd en schoongehouden, waardoor de overlast van knaagdieren, vogels en andere wilde dieren veel kleiner is. Dit betekent overigens niet dat deze plekken altijd 100 procent hygiënisch en veilig zijn; wel dat de kans op infecties en ongelukken er (veel) kleiner is. Je vindt alle 700 officiële buitenzwemplekken op de site zwemwater.nl, samen met actuele waarschuwingen.

Waterkwaliteit minder in sloten, grachten en rivieren

Naast de goedgekeurde zwemwaterlocaties van de rijksoverheid en de waterschappen is Nederland rijk aan ‘onofficiële’ zwemplekken. Denk aan sloten, grachten, kanalen en rivieren. Omdat deze plekken niet gecontroleerd worden en niet voor zwemmen ingericht zijn, is de kans op infecties en ongelukken groter. We zetten de vijf meest voorkomende gezondheidsrisico’s op een rij.

1. Zwemmersjeuk

Zwemmersjeuk, herkenbaar aan heftig jeukende rode bultjes, is de meest voorkomende klacht na zwemmen in natuurwater. Het wordt veroorzaakt door een larfje van eenden, maar is relatief onschuldig. Wel kun je als je vaker zwemmersjeuk oploopt, ook hoofdpijn of koorts krijgen en langer last hebben van de pijnlijke jeuk.

2. Klachten door blauwalg (cyanobacteriën)

Niet alle blauwalgen zijn giftig, maar giftige blauwalgen komen wel relatief veel voor in Nederland; het is een jaarlijks terugkerend probleem. Wie ermee in aanraking komt, krijgt last van irritaties aan ogen en huid, hoofdpijn, maag- en darmklachten en soms erger. Je herkent de blauwalgbacterie aan een vreemde, meestal groene, vaak stinkende drijflaag op het water. Maar een beginnende concentratie blauwalg is niet altijd makkelijk te zien, dus houd de waarschuwingen goed in de gaten. 

3. Maag- en darmklachten

Ook andere bacteriën, parasieten en virussen in zoet water kunnen maag- en darmklachten veroorzaken. Denk aan misselijkheid, overgeven, of diarree, soms gepaard met koorts. Via lozingen van rioolwater of mest komen deze micro-organismen in het water terecht. En niet alleen in het water zelf, ook in vogel- en vissenlijkjes kunnen ziekteverwekkers zitten. Zie je een dood dier drijven, dan kan dat een teken zijn dat er iets mis is.

4. Leptospirose: ziekte van Weil

Er bestaat een klein risico op ernstiger aandoeningen, zoals leptospirose (modderkoorts). Dat is een infectieziekte die wordt verspreid door bacteriën (zogenaamde leptospiren) in rattenurine. Via de slijmvliezen of huidwondjes kan de bacterie in het lichaam terecht komen en binnen 5 tot 14 dagen plotseling opkomende, griepachtige verschijnselen en hoge koorts veroorzaken. Als niet op tijd een dokter geraadpleegd wordt, kunnen nieren en lever aangetast worden, of zelf hersenvliesontsteking optreden.

5. Grootste risico: boten, stromingen en onzichtbare objecten

Maar eigenlijk is het grootste gevaar voor zwemmers niet de waterkwaliteit, maar zwemmen en springen op onveilige plekken. Grachten, rivieren en kanalen en veel ander open water is niet ingericht op zwemmers. Bootverkeer, scheepvaart, gevaarlijke stromingen en onzichtbare objecten in het water vormen de grootste risico’s. Zwem alleen daarom al het liefst alleen op een van de 700 officieel goedgekeurde zwemwaterlocaties. En let altijd op scherpe, onzichtbare voorwerpen op de bodem en langs de oever.

Tips om de gezondheidsrisico’s te beperken

• Zwem alleen op de officiële buitenzwemlocaties en controleer voor je een duik neemt op zwemwater.nl waar je veilig kunt zwemmen.
• Zwem niet in lauw, stilstaand water.
• Probeer geen water in te slikken, en drink het zeker niet, ook al ziet het er schoon uit.
• Ga niet het water in op plaatsen waar dode dieren liggen, laat er geen kinderen spelen, en raak geen rottende kadavers aan.
• Ga niet zwemmen in natuurwater bij wondjes, of als je een verminderde weerstand hebt door bijvoorbeeld zwangerschap of weerstandonderdrukkende medicijnen.
• Spoel je na het zwemmen af met kraanwater en droog je goed af.