Wat is nu echt gezond eten?

Ruim 40 jaar ervaring

Janet Noome heeft ruim veertig jaar ervaring als diëtist, waarvan de laatste jaren werkzaam in een eigen praktijk in Emmen. In die veertig jaar is er in de Nederlandse voeding veel veranderd, vindt ze: "Toen ik begon als diëtist, waren er nog geen grote voedingsproblemen in Nederland. Overgewicht, diabetes type 2, hart- en vaatziekten: het was er wel, maar het kwam nog niet heel veel voor. De voeding was vrij klassiek: veel Hollandse pot met aardappelen, groenten en vlees, broodmaaltijden en weinig tussendoor."

Let op vet

"In de jaren tachtig kwam er in de wetenschap aandacht voor de relatie tussen verzadigd vet en hart- en vaatziekten. Er kwam een voorlichtingscampagne 'Let op vet' en fabrikanten gingen massaal vetbeperkte, magere en lightproducten maken. Het supermarktaanbod veranderde. Omdat we magerder gingen eten, raakten we minder verzadigd van onze maaltijden en gingen we meer tussendoor eten. Intussen nam het aantal producten in de supermarkt alsmaar toe. Het supermarktassortiment bestaat nu voor zeventig procent uit 'ultraprocessed foods', dat zijn producten die heel erg bewerkt zijn. Het nadeel van deze producten is dat ze zo gemaakt zijn dat je er gemakkelijk teveel van eet. Bovendien bevatten ze weinig goede voedingstoffen zoals eiwitten en vezels, en juist veel suiker, zout en bloem."

Het gevolg

"Het gevolg van deze grote veranderingen in het supermarktaanbod is dat we vaker en meer zijn gaan eten. Er is een interessante wetenschappelijke studie, waarin mensen afwisselend twee weken van die ultraprocessed foods aten, of twee weken van onbewerkt voedsel. Ieder mocht zoveel eten als ze zelf wilden, maar het werd wel heel precies gemeten. Uit dit onderzoek bleek dat de proefpersonen door het eten van ultraprocessed voedsel gemiddeld 500 kilocalorieën per dag meer aten! Geen wonder dat overgewicht enorm is toegenomen de laatste tientallen jaren. Met uiteindelijk ook medische problemen, zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten."

Wat moeten we eten?

Na al die jaren praktijkervaring is de boodschap van Noome uiteindelijk alleen maar simpeler en simpeler geworden – zoals dat vaak gaat als je de essentie te pakken krijgt. "Mijn advies bestaat nog maar uit twee woorden", lacht Noome: "Eet vers. En daarmee bedoel ik: vermijd die ultraprocessed foods en houd het bij onbewerkte of nauwelijks bewerkte producten. Dat zijn natuurlijk groenten en fruit, maar ook vlees, vis, eieren, pure zuivel, noten, peulvruchten, boter, olie, volkoren granen en goed volkoren brood van de bakker. Meer is niet nodig – en met deze producten kun je de lekkerste maaltijden klaarmaken. Maaltijden die je maag lang zoet houden, zodat je geen tussendoortjes nodig hebt. Want dat is mijn tweede advies: eet niets tussendoor."

Nutriscore

Onbewerkt eten klinkt eenvoudig, maar hoe vinden we de weg tussen al die bewerkte producten in de supermarkt? "Kies allereerst voor producten die geen etiket nodig hebben", adviseert Noome. "Lees verder de etiketten goed, al kost dat in het begin wel wat oefening." Noome is absoluut geen voorstander van het Nutriscore logo. "Met dit logo kies je alleen binnen een productcategorie. Zo krijg je de meest 'gezonde' ontbijtkoek, terwijl ontbijtkoek van zichzelf helemaal geen gezond product is. Verder krijgen volle producten een slechte score, terwijl die producten juist prima zijn. Liever een volle yoghurt met vers fruit dan een magere vruchtenyoghurt zonder vruchten, maar wel met zoetstoffen en smaakstoffen."

De schijf uit 1953

Getty Images

"Ik was in mijn werk nooit een fan van de Schijf van Vijf", zegt Noome. "Vanwege de nadruk op magere producten en ook omdat er bewerkte producten in voorkomen. Maar onlangs vond ik de Schijf van Vijf uit 1953. Toen ontwikkeld om tekorten van na de oorlog op te heffen. Maar die schijf zou voor nu ook helemaal perfect zijn. Eenvoudige, volle en onbewerkte producten. Precies goed!"

De podcast met Janet Noome is hieronder te beluisteren.