Bijna iedereen heeft te veel PFAS in z'n bloed. Hoe erg is dat?

Al jaren is duidelijk dat Nederlanders via voeding en drinkwater te veel PFAS binnenkrijgen. Nu is door het RIVM voor het eerst landelijk onderzoek gedaan naar de hoeveelheid PFAS in het bloed. Bij vrijwel iedereen is de hoeveelheid PFAS hoger dan de gezondheidskundige grenswaarde. Zo blijkt uit dit onderzoek met bloedmonsters uit 2016 en 2017. Hoewel iedereen dus PFAS in het bloed heeft, maakt het voor de soort PFAS wel uit waar iemand woont. Het RIVM keek naar 28 verschillende PFAS in bijna 1.500 bloedmonsters. Dit geeft een goed beeld van de situatie in Nederland. In bijna alle bloedmonsters zijn minimaal zeven verschillende PFAS gevonden (PFOA, PFNA, PFDA, PFUnDA, PFHxS, PFHpS en PFOS). Vijf van de onderzochte stoffen  werden bij niemand aangetroffen. PFOS (perfluoroctaansulfonaten) is het meest gevonden in het bloed, gevolgd door PFOA (perfluoroctaanzuur) . Bij inwoners van de regio Dordrecht, waar de fabriek van Chemours tientallen jaren PFOA uitstootte, werd die PFAS-variant meer gevonden dan gemiddeld in Nederland. En rond de Westerschelde, waarin chemieconcern 3M in het Belgische Zwijndrecht via de Schelde jaarlijks duizenden kilo's PFAS loosde, was de hoeveelheid van de variant PFOS hoger. Nederland heeft met nog vier Europese landen het initiatief genomen om PFAS overal in Europa te verbieden. Sinds de stof PFOS in 2008 is verboden, is bij onderzoek in Frankrijk de hoeveelheid in het bloed afgenomen. Het RIVM gaat vervolgonderzoek doen naar bloedmonsters van dit jaar en hoopt dat ook daarin de hoeveelheid PFAS aantoonbaar is afgenomen.

Lees ook: Deze etenswaren bevatten de meeste PFAS

Wat zijn PFAS?

PFAS (per- en polyfluoralkylstoffen) komen van nature niet voor in het milieu. Ze worden door de chemische industrie gemaakt vanwege hun water- en vetafstotende werking. En daar profiteren we allemaal van. Het wordt gebruikt in veel dagelijkse producten. Van regenkleding tot smeermiddel en van pannen met antiaanbaklaag tot pizzadozen. Het grote nadeel van PFAS is dat als wij die producten weggooien, de PFAS niet of nauwelijks worden afgebroken in de natuur. Daarom worden ze ook wel forever chemical, oftewel eeuwige chemicaliën, genoemd. Ze hopen zich op in de bodem en het water en komen zo terecht in planten en dieren en daarmee in onze voedselketen. Omdat PFAS overal om ons heen voorkomen, is het voor mensen vrijwel onmogelijk om ze niet binnen te krijgen

Wat doet PFAS met je gezondheid?

De Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA (Europese Voedselveiligheidsautoriteit)) heeft voor PFAS in het bloed een gezondheidskundige grenswaarde afgeleid van 6,9 nanogram/ml; dat is de maximale hoeveelheid van een stof die iemand mag binnenkrijgen, zonder dat dit gevolgen heeft voor de gezondheid. Deze grenswaarde geldt voor de totale hoeveelheid van 4 soorten samen. Dit zijn PFOA, PFOS, PFNA en PFHxS. Deze vier soorten komen bij iedereen in Nederland in het bloed voor.  Bij de helft van de volwassenen is de PFAS hoeveelheid 5 of meer keer hoger dan de gezondheidskundige grenswaarde. Voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft de helft 3 of meer keer PFAS in hun bloed en de helft van de kinderen 2 keer. Het RIVM zegt dat de uitkomsten van het bloedonderzoek niet betekenen dat iedereen ziek wordt door PFAS. De effecten zijn afhankelijk van de hoeveelheid PFAS, de duur van de blootstelling en iemands persoonlijke gezondheidssituatie. Wat de gevonden hoeveelheden in de bloedmonsters precies betekenen voor de gezondheid van de Nederlandse bevolking kan het RIVM nu niet zeggen. Het betekent wel dat PFAS effect kan hebben in het lichaam. Ze tasten het immuunsysteem aan en bij langdurige blootstelling zijn sommige soorten kankerverwekkend. Hoewel PFAS erom bekend staan dat ze moeilijk afbreken, kunnen ze wel langzaam uit het lichaam verdwijnen. Om de hoeveelheid PFAS op termijn onder de gezondheidskundige grenswaarde te laten komen, is het nodig dat mensen minder PFAS binnenkrijgen. Het Voedingscentrum adviseert om gevarieerd te eten om minder PFAS binnen te krijgen. Mensen kunnen zelf wel opletten of er PFAS zitten in producten, zoals antiaanbaklagen, cosmetica en regenjassen.

PFAS kunnen zorgen voor

• Een minder goed werkend immuunsysteem
• Een hoger cholesterol
• Een verandering in leverwaarden
• Een lager geboortegewicht
• Een hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en problemen tijdens de zwangerschap
• Nier- en zaadbalkanker bij jarenlange, hoge blootstelling

De aanwezigheid van PFAS is één van de factoren die de kans op ziekte kan beïnvloeden, maar niet de enige. Of iemand ziek wordt, hangt ook af van veel andere factoren, zoals erfelijkheid, leefstijl (voeding en beweging) en of iemand andere ziekten heeft. Bij een lange tijd en veel PFAS, is de kans groter dat gezondheidseffecten optreden.  

Wat kun je zelf doen om minder PFAS binnen te krijgen?

Je kunt PFAS niet helemaal vermijden, maar door af te wisselen in wat je eet, beperk je de kans dat je veel PFAS binnenkrijgt via producten met hogere gehaltes. Het Voedingscentrum adviseert daarom om gevarieerd te eten. Daarnaast wordt aangeraden om geen eieren van eigen kippen te eten. Het is nog niet precies bekend waarom eieren van hobbykippen meer PFAS bevatten dan commerciële eieren. Een mogelijke verklaring is dat hobbykippen buiten rondscharrelen en daarbij regenwormen eten die PFAS uit de bodem kunnen bevatten. Daarnaast kunnen hobbykippen PFAS binnenkrijgen via de bodem, het water of het voer. Commerciële kippen worden vaak binnen gehouden en krijgen gecontroleerd voer, wat mogelijk leidt tot lagere PFAS-gehalten in hun eieren. Let ook op of er PFAS zitten in de gebruiksartikelen die je koopt, zoals pannen, cosmetica of regenjassen. Hierdoor verminder je de directe blootstelling aan deze stoffen.Bovendien draag je zo bij aan de vermindering van de uitstoot van deze stoffen door fabrieken tijdens het productieproces en aan (milieu)vervuiling door afval waar PFAS in zitten. Dit zorgt uiteindelijk voor minder PFAS in het milieu en daardoor voor minder blootstelling van consumenten aan PFAS via drinkwater en voedsel.