Slaaptekort is slecht. Dat geldt voor zowel mensen, muizen als fruitvliegjes. Onderzoek in deze laatste groep laat zien dat een tekort aan slaap de agressie en het paargedrag vermindert. De vliegen worden 'soft'.
Het verband tussen agressie en slaapverlies wordt al jaren onderzocht. Het is echter lastig om effecten van slaaptekort los te zien van een stressreactie. Vooral bij knaagdieren en mensen. Een onderzoeksteam van de University of Pennsylvania gebruikte daarom fruitvliegjes. Werken met de fruitvlieg is relatief simpeler dan met zoogdieren, waardoor het verband tussen agressie en slaaptekort directer kan worden onderzocht.
Uit de studie kwam naar voren dat zowel de agressie als de reproductieve fitheid van de fruitvliegen door slaaptekort flink afnamen. Daarnaast ontdekten de onderzoekers een moleculaire signaalroute die normaal agressief gedrag weer zou kunnen herstellen. De resultaten zijn gepubliceerd in eLife.
Resultaten
Onderzoeker Matthew Kayser richtte zich samen met zijn collega's op verschillende stoffen die in verband worden gebracht met agressie bij onder andere fruitvliegen. "Deze zogenaamde monoaminen worden veelvuldig onderzocht en lijken ook betrokken te zijn bij agressie bij zoogdieren", aldus Kayser. "Voor de studie keken we wat er gebeurde als we deze monoamine na slaapverlies weer zouden activeren. Hiervoor maakten we gebruik van dopaminereceptoren of octopamine. Deze laatste is de insectvariant van noradrenaline."
Bij toediening van een stof (CMD) die de activiteit van octopamine vergroot, zagen de onderzoekers bij de fruitvliegen ook na slaaptekort agressie en het zogenaamde vechtgedrag. Een stof die inwerkt op de dopaminereceptoren (L-DOPA) had dit effect niet; daar werden de vliegen alleen heel actief van. Wanneer er bij de vliegen geen sprake was van te weinig slaap, hadden de stoffen geen effect.
Slaaptekort had volgens Kayser een opvallend effect op de fruitvliegen: "Bij voldoende nachtrust hebben ze vechtlust, maar hoe meer slaaptekort des te meer gingen de vliegen delen." Die verminderde vechtlust had ook invloed op het succes van de mannelijke fruitvliegen bij de vrouwtjes. Ook de seksuele fitheid van de vliegen verbeterde na toediening van CMD.
Agressie
Een verminderde agressie is dus niet altijd goed. Agressie is bijvoorbeeld belangrijk voor de voortplanting. "Bij de vlieg lijkt het erop dat agressie bijdraagt aan het overbrengen van een bepaalde genetische code. Als je agressie belemmert, kan dat negatieve gevolgen hebben", legt Kayser uit.
In vervolgonderzoek willen ze kijken naar de neurobiologische mechanismen die het verband tussen slaap en agressie controleren. Daarbij moet ook de vertaalslag naar mensen gemaakt worden. Wellicht is dat nog verre toekomstmuziek.
- Science Daily
