Antioxidanten: veilig of niet?

Onder meer reclamemakers en fabrikanten hebben de associatie 'antioxidanten zijn gezond' er bij ons ingeramd. Maar ook wetenschappers hebben daaraan meegewerkt. Langzaam maar zeker blijkt nu dat het met de gezondheidseffecten van antioxidanten toch wat ingewikkelder gesteld is...

Tegen oxidatie

Eerst maar even de vraag beantwoorden wat antioxidanten eigenlijk zijn. Het woord 'antioxidant' betekent 'tegen oxidatie'. Dat is ook de rol van een antioxidant: de stof voorkomt schade in je lichaamscellen, die ontstaat door oxidatie.

Oxidatie is een natuurlijk proces, waarbij zogeheten vrije radicalen - agressieve stoffen - lichaamscellen beschadigen. Ook kunnen deze vrije radicalen de celdeling ontregelen, waardoor kanker kan ontstaan.

Antioxidanten reageren op zo'n manier met de vrije radicalen dat deze onschadelijk worden. Klinkt voorlopig goed dus, want antioxidanten beschermen tegen kanker.

Vandaar ook dat de stoffen die een zogenoemde antioxidantwerking hebben in zo'n goed daglicht zijn komen te staan. Voorbeelden van deze stoffen zijn de vitamines C en E en de spoorelementen selenium (seleen) en zink.

Van nature vind je deze in allerlei voedingsmiddelen, zoals groente, fruit, noten, rode wijn, thee en chocolade. Maar tegenwoordig worden antioxidanten vanwege hun vermeende gezondheidseffecten aan tal van producten toegevoegd, en er zijn zelfs pillen en preparaten met hoge doseringen antioxidanten.

Niet altijd gezond

Niet alleen aan voeding, maar ook aan cosmetica worden vaak antioxidanten toegevoegd (co-enzym Q10). Baat het niet, dan schaadt het niet, zo is de gedachte. Maar die gedachte lijkt niet te kloppen. Verschillende onderzoeken laten zien dat antioxidanten zeker niet altijd gezond zijn.

Studies onder rokers in Finland en Amerika tonen aan dat hoge doseringen van de antioxidant vitamine A de kans op longkanker onder rokers niet verlaagt, maar juist verhoogt. Rokers moeten dus geen extra vitamine A nemen.

Ook andere onderzoeken, bijvoorbeeld in Nederland, laten bij andere antioxidanten (zoals vitamine E) die in hoge doses waren toegediend, geen of zelfs negatieve gezondheidseffecten zien.

Gevarieerd eten

Wat nu? Antioxidanten gaan mijden vanwege die negatieve effecten? Dat zou onzin zijn, want het is en blijft overduidelijk dat antioxidanten tal van positieve, beschermende gezondheidseffecten hebben.

Belangrijk is wel er niet te veel van binnen te krijgen. Laat je dus niet al te volgzaam leiden en verleiden door al die kreten op verpakkingen als 'Nu met extra antioxidanten'. Als je gezond en gevarieerd eet, krijg je namelijk precies voldoende antioxidanten binnen.

Producten waaraan antioxidanten zijn toegevoegd zijn trouwens ongevaarlijk, maar ook overbodig. Ze wekken een gezonde suggestie, maar kunnen die niet waarmaken. Waar je echt mee moet uitkijken, zijn pillen waarin heel veel antioxidanten zitten. Neem deze liever niet, omdat ze schadelijk zouden kunnen zijn.

Kortom, antioxidanten zijn niet het wondermiddel waarvoor ze lange tijd zijn aangezien. Ze zijn goed voor je gezondheid als je ze binnenkrijgt via je normale voeding, bijvoorbeeld blauwe bessen. Eet dus gewoon gevarieerd volgens de Schijf van Vijf.