Beroerte: wat is het?

Wat is een beroerte?

Een beroerte (medische term: cerebro vasculair accident, afgekort CVA) wordt veroorzaakt door een verstoring van de bloedcirculatie in je hersenen. Dit zorgt voor het uitvallen van bepaalde geestelijke- en lichaamsfuncties. Er zijn verschillende vormen bekend: een herseninfarct en een hersenbloeding.

Een herseninfarct komt het meeste voor: bij 80 procent van de beroertes gaat het om een infarct. Hierbij wordt de bloedtoevoer naar een bepaald deel van de hersenen geblokkeerd, omdat aderen zijn dichtgeslibd (trombose) of een hersenslagader verstopt is door een bloedpropje (embolie). Het deel van de hersenen dat bij een infarct niet van bloed (en dus zuurstof) wordt voorzien, sterft af.

Zo'n 20 procent van de mensen met een beroerte heeft een hersenbloeding. Hierbij is er op een verzwakte plek in de wand van een bloedvat een lek ontstaan. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om een geknapte uitstulping in de wand van een hersenslagader (aneurysma). Hierdoor stroomt het bloed de hersenen in. Als de bloeding plaatsvindt in het hersenweefsel, spreekt men van een intracerebrale bloeding. Komt deze voor tussen de hersenvliezen, dan heet dit een subarachnoïdale bloeding (SAB).

Een TIA (Transiënte Ischemische Aanval, oftewel een voorbijgaande bloedtoevoer belemmerende aanval) is eigenlijk geen beroerte, maar een tijdelijk infarct, of een afsluiting van een bloedvat in de hersenen. De uitvalsverschijnselen zijn vergelijkbaar, maar gaan meestal binnen een half uur weer over. De schade is daardoor meestal beperkt. Een TIA kan wel een voorbode zijn van een beroerte.

Volgens de Hersenstichting krijgen ieder jaar zo'n 45.000 mensen in Nederland een beroerte. Een vijfde van deze mensen overlijdt binnen een jaar nadat ze voor een herseninfarct of hersenbloeding in het ziekenhuis zijn opgenomen. Mensen die niet komen te overlijden, kunnen daarna vaak niet meer goed functioneren: een beroerte is de voornaamste oorzaak van invaliditeit in ons land.

Oorzaken van een beroerte

Een beroerte is het gevolg van een slechte kwaliteit van de binnenwanden van je bloedvaten in de hersenen. Zwakke bloedvaten kunnen weer verschillende oorzaken hebben, zoals:

• ongezonde levensstijl
• aderverkalking (vaak bij ouderdom)
• suikerziekte
• hoog cholesterolgehalte
• te hoge bloeddruk

Sommige mensen hebben verzwakte bloedvaten door een aangeboren afwijking. Meestal wordt deze pas ontdekt als ze een beroerte hebben gehad.

Symptomen beroerte

De symptomen van een beroerte zijn vaak duidelijk te herkennen als je ze eenmaal weet. De belangrijkste zijn:

• verlamming in het gezicht (zoals een scheve mond)
• moeite met spreken en denken (verwarde indruk maken)
• verlammingen in het lichaam (meestal aan een kant)
• verdoofd gevoel of tintelingen in het gezicht of lichaam
• problemen met het zicht/verlies van het gezichtsvermogen
• duizeligheid/evenwichtsstoornissen
• ernstige hoofdpijn (vooral bij een hersenbloeding)

Deze symptomen komen vaak in combinatie voor, maar hoeven niet allemaal op te treden. Bij een TIA kunnen deze symptomen ook voorkomen, maar gaan ze binnen een half uur weer over. Omdat een TIA een waarschuwingssignaal voor een herseninfarct, is het toch verstandig om medische hulp te zoeken. Als je de bovenstaande symptomen herkent bij iemand, is het goed om meteen het alarmnummer te bellen. Hoe eerder iemand medische hulp krijgt, hoe groter de kans dat blijvende schade voorkomen kan worden.

Hoe wordt de diagnose beroerte gesteld?

De diagnose van een beroerte kan alleen in het ziekenhuis plaatsvinden (bijvoorbeeld op een gespecialiseerde stroke-unit). De symptomen alleen zijn niet voldoende om vast te stellen wat het precieze probleem is, een TIA, hersenbloeding of herseninfarct. In het ziekenhuis doet men meestal lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en meet men de bloeddruk op. Ook wordt er vaak een CT-scan gemaakt en soms een MRI-scan.

Risicofactoren/-groepen

Voor een beroerte gelden de volgende risicofactoren:

• roken
• overgewicht
• hoge bloeddruk
• hoog cholesterolgehalte
• te weinig lichaamsbeweging
• overmatig alcoholgebruik
• bepaalde drugs
• bepaalde geneesmiddelen

Mannen hebben een grotere kans op een beroerte dan vrouwen, maar bij vrouwen is de kans op een dodelijke afloop groter. Andere risicogroepen voor een beroerte zijn diabetespatiënten en mensen met bepaalde hartaandoeningen.

Behandeling van een beroerte

Hoe een beroerte behandeld wordt, hangt af van de oorzaak. Gaat het om een verstopping van een bloedvat (een herseninfarct), dan moet het stolsel zo snel mogelijk worden opgelost of verwijderd. Trombolyse is een acute behandeling van een herseninfarct, die alleen toegepast kan worden binnen 4,5 uur na de eerste uitvalsverschijnselen. Hierbij worden via een infuus hele sterke stolseloplossende medicijnen toegediend om het propje op te lossen.

Bij patiënten die een groter risico hebben op bloedingen, bijvoorbeeld doordat ze al antistollingsmedicijnen gebruiken, is dit geen geschikte methode. Dan kan gekozen voor een zogenaamde intra-arteriële of endovasculaire behandeling. Hierbij wordt een slangetje (katheter) ingebracht via de lies, dat naar het afgesloten bloedvat leidt. Met een verwijderbare stent of zuiger kan de arts vervolgens het stolsel uit de hersenen verwijderen. Deze ingreep wordt ook wel een trombectomie genoemd en moet binnen zes uur na de eerste uitvalsverschijnselen worden uitgevoerd.

Bij een hersenbloeding is het niet altijd mogelijk om direct plaatselijk in te grijpen zonder nog meer schade aan te richten, omdat de bloeding doorgaans diep in het hersenweefsel plaatsvindt. Daarom worden patiënten met een hersenbloeding meestal eerst goed in de gaten gehouden op een speciale afdeling. Men controleert regelmatig het bewustzijn; als dit vermindert, is dat een teken dat de bloeding verergert. Er wordt bovendien medicatie toegediend die het vocht rond de bloeding vermindert en de bloeddruk verlaagt.

Liquordrainage is een methode die soms noodzakelijk is om hersenvocht af te tappen dat druk uitvoert op gezond hersenweefsel en zo schade aanricht. Hiervoor wordt gekozen als er klachten zijn door een overvloed aan hersenvocht, zoals hoofdpijn, braken, slecht zicht en verminder bewustzijn. Om operatief in te kunnen grijpen bij een hersenbloeding, moet eerst de oorzaak gevonden worden. Bij een aneurysma of AVM (arterioveneuze malformatie, oftewel vaatmisvorming), kunnen coilen of clippen manieren zijn om een volgende hersenbloeding te voorkomen.

Na de eerste, acute fase richt de behandeling zich op revalidatie. Patiënten krijgen begeleiding om hun dagelijks leven zoveel mogelijk weer op te pakken, rekening houdende met eventuele beperkingen die ze aan de hartinfarct of hersenbloeding hebben overgehouden. Logopedie en fysiotherapie zijn behandelingen die het spreken en bewegen kunnen verbeteren. Cognitieve revalidatie is gericht op het verbeteren van de geestelijke vermogens. Dit gebeurt meestal in een later stadium, maar binnen een jaar na de beroerte. Dan is er nog herstel mogelijk van eventuele hersenbeschadiging. Daarna breekt de zogenaamde chronische fase aan, waarbij er minder verbetering mogelijk is. Wel is er dan ondersteuning mogelijk bij het verwerken, accepteren en leren omgaan met de beperkingen.

Prognose

Een beroerte is een grote aanslag op je lichaam. Niet voor niets overlijden een op de vijf mensen die ermee te maken krijgen binnen een jaar na de eerste uitvalsverschijnselen. Patiënten die een herseninfarct of hersenbloeding overleven, hebben vaak toch hersenbeschadigingen opgelopen die hun lichamelijke en geestelijke functioneren beperken. Hoe erg deze beperkingen zijn, hangt vooral af van hoe snel ze medische hulp hebben gekregen, maar ook van andere factoren. Hoeveel herstel mogelijk is, verschilt per persoon en situatie.