PDS, Crohn, colitis en andere darmklachten

Darmen. Het zijn organen met een belangrijke functie voor mens en dier. De vertering van voedsel, het opnemen van voedingsstoffen en het verwerken van afvalstoffen, alles vindt plaats in de darmen. Helaas doen de meterslange linten hun werk niet altijd even soepel. Vaak gaat het om pijnlijke darmen, ontstekingen, een opgeblazen buik en winderigheid.

Prikkelbaar Darm Syndroom

Sommige mensen kunnen niet goed tegen melkproducten, zij hebben een lactose-intolerantie. Maar als de klachten vaker voorkomen of verergeren naar buikpijn, verstoppingen, diarree en vermoeiheid, is er misschien meer aan de hand. Het kan bijvoorbeeld het prikkelbare darmsyndroom (PDS) zijn. Vroeger werd het ook wel een spastische darm genoemd.

De darmen, de dikke darm in het bijzonder, zijn dan erg gevoelig. De klachten beginnen vaak tussen het twintigste en dertigste levensjaar en vrouwen hebben er opvallend vaker last van dan mannen. De klachten verschillen van persoon tot persoon. Zeurende en stekende pijn, krampen in de buik en/of diarree afgewisseld met obstipatie.

Ziekte van Crohn

Het kan ook erger. Darmen kunnen chronisch ontstoken zijn en dat wordt Inflammatory Bowel Disease (IBD) genoemd. Met de ontsteking komen zweren en bloedingen. Zit de ontsteking alleen in de dikke darm, dan is er sprake van colitis ulcerosa. Bij de ziekte van Crohn zit de ontsteking vaak in de overgang van de dikke naar de dunne darm. In sommige gevallen komt de ontsteking zelfs in het hele spijsverteringskanaal van mond tot anus voor. Als de ontsteking niet wordt behandeld, leidt dat zowel bij colitis ulcerosa als bij de ziekte van Crohn tot bloedingen, vernauwingen en abcessen. Bovendien kunnen er fistels optreden: ontstekingen tussen de darmen en andere organen, zoals de blaas en de vagina en tussen de darmen en de huid rond de anus.

Colonoscopie

Over de oorzaken van IBD is nog weinig bekend. Waarschijnlijk is er een genetische oorzaak, waarbij de darm heftig reageert op iets uit de darminhoud dat in principe onschuldig is. De ziekte begint net als IBS doorgaans tussen het twintigste en dertigste levensjaar.

Om het verschil met PDS vast te stellen, kan er een colonoscopie worden uitgevoerd. Het verschil kan ook met andere technieken worden vastgesteld, zoals met een camerapil/videocapsule of foto van de darm met bariumpap. Eventueel kan er nog maag- en bloedonderzoek worden gedaan, voordat er een conclusie wordt getrokken.

Behandeling

Het prikkelbare darm syndroom is niet te genezen. Wel zijn er behandelingen die bij veel mensen in meer of mindere mate aanslaan, zoals bijvoorbeeld het FODMAP-dieet, pepermuntoliecapsules (tegen krampen) en het speciale PDS-hypnotherapieprogramma. Ook zijn er wel medicijnen om de darmkrampen te verminderen. En er zijn (gelukkig) ook medicijnen tegen diarree en verstopping, en er zijn antidepressiva die bij sommige mensen de pijn kunnen verminderen.

Ook IBD is (nog) niet te genezen, alleen te onderdrukken. Dat gebeurt met lichte medicijnen. Als dat niet helpt, worden ze steeds zwaarder totdat er medicijnen worden gebruikt die de afweerreactie van het lichaam onderdrukken. De laatste jaren zijn er echter ook biologische geneesmiddelen ontwikkeld. Ze bevatten antilichamen tegen de stoffen die vrijkomen door de ontsteking. Het inbrengen van de antilichamen gebeurt iedere 8 tot 12 weken met een infuus.

Eten

Zorg voor gezond en gevarieerd eten en eet niets dat de darmen slecht verdragen. Let op met koffie en alles dat gasvorming in de hand werkt: koolzuurhoudende dranken, kool, bonen en uien. Fruit kan geen kwaad, tenzij je overgevoelig bent voor fructose. Voor anderen is het aan te raden fruit op de lege maag te eten en dus niet na een maaltijd in verband met extra gasvorming en darmklachten. Eet rustig en praat daarbij zo min mogelijk om te voorkomen dat er lucht mee naar binnen komt. Blijf gewoon drinken.

Vezels

Zorg verder voor een regelmatige stoelgang: ga iedere dag op hetzelfde moment naar het toilet en neem er de tijd voor. Pas op met stress. Het eten van vezels ten slotte is een lastige. Oplosbare vezels (met name in groente en fruit) zijn goed bij PDS, terwijl onoplosbare vezels (met name in volkoren producten) extra prikkeling en klachten kunnen geven. Dat geldt niet voor iedereen met PDS en uiteraard heeft ieder mens voor een goede darmwerking beide soorten vezels nodig. Vezels, met name oplosbare, kunnen helaas wel extra gasvorming veroorzaken als de darmen er nog niet aan gewend zijn.

Verder zijn bepaalde probiotica veelbelovend bij PDS en IBD, maar hun effecten moeten nog verder bewezen worden. Voor alle adviezen geldt dat er niet direct resultaat verwacht mag worden. Meestal nemen de klachten de eerste twee weken zelfs toe. Een probeerperiode van twee maanden is vaak nodig om in te schatten of een advies zinvol is.

Ben Witteman is maag-darm-leverarts en gespecialiseerd in het prikkelbare darmsyndroom. Hij vertelt in onderstaande podcast wat je zélf kunt doen aan een prikkelbare darm, bijvoorbeeld door anders te eten.