Diagnose ziekte van Alzheimer

Wat is Alzheimer?

De ziekte van Alzheimer is vernoemd naar de ontdekker, de Duitse arts Aloïs Alzheimer. In 1906 beschreef hij een verwarde vrouw die jarenlang kampte met geheugenproblemen. Na haar overlijden onderzocht hij haar hersenen. Daarin zag Alzheimer eiwitophopingen (amyloïde plaques) en kluwen vezels (neurofibrillaire tangles).

Hoewel er inmiddels veel meer bekend is over alzheimer, is de ziekte nog steeds alleen met behulp van een autopsie met 100 procent zekerheid vast te stellen. Pas nadat een patiënt overleden is, kan bekeken worden of de kenmerkende plaques en tangles aanwezig zijn in het hersenweefsel.

Symptomen alzheimer

De ziekte van Alzheimer openbaart zich heel geleidelijk. De symptomen lijken in het begin op normale ouderdomsverschijnselen, zoals vergeetachtigheid. Het geheugen gaat langzamerhand steeds verder achteruit. Bovendien krijgen mensen moeite om zich te oriënteren. Ze weten soms niet zo goed meer waar ze zijn en welke dag, maand en jaar het is. In het begin verslechtert vooral het kortetermijngeheugen, waardoor het lastig is om nieuwe informatie op te nemen en te onthouden.

Naast problemen met het geheugen en de oriëntatie, volgen er in een later stadium vaak ook problemen met lezen en schrijven, spreken, overzicht houden, herkennen van mensen en objecten en controle houden over emoties. Na verloop van tijd raakt ook het langetermijngeheugen aangetast. Dagelijkse dingen, zoals aankleden, worden lastig. Patiënten hebben steeds meer hulp nodig.

Het gedrag van mensen met de ziekte van Alzheimer verandert vaak ook. Sommigen worden achterdochtig, wat kan samenhangen met het geheugenverlies. Anderen worden agressief, heel onrustig of juist apathisch. Veel patiënten krijgen stemmingsproblemen, zoals somber, pessimistisch of angstig zijn.

In de laatste fase kunnen patiënten niet meer zelfstandig functioneren en hebben ze continu zorg nodig.

Oorzaak

De exacte oorzaak van alzheimer is nog onbekend. Wat wel duidelijk is, is dat er afwijkingen in de hersenen ontstaan waardoor ze niet goed meer functioneren. Bepaalde eiwitten, bèta-amyloïd, hopen zich op tussen de zenuwcellen waardoor er zogenaamde amyloïde plaques ontstaan. Een ander eiwit, het tau-eiwit, slaat ook neer en vormt kluwens van draadvormige eiwitten: tangles. Waarom deze plaques en tangles ontstaan is niet duidelijk en of ze de oorzaak van alzheimer zijn, is ook nog niet zeker.

De belangrijkste risicofactor voor de ziekte van Alzheimer is een hoge leeftijd: hoe ouder je wordt, hoe groter het risico is dat je deze vorm van dementie ontwikkelt. Mogelijk speelt erfelijkheid ook een rol, vooral bij alzheimer die op jonge leeftijd begint.

Diagnose stellen

Heb je klachten die wijzen op dementie, dan is de huisarts het eerste aanspreekpunt. Vergeetachtigheid, maar ook gedrags- en taalproblemen kunnen allerlei oorzaken hebben die te behandelen zijn, dus het is zinvol om deze klachten aan de huisarts voor te leggen. Deze kan op basis van gesprekken, het invullen van een vragenlijst, bloedonderzoek en lichamelijk onderzoek uitzoeken of er sprake zou kunnen zijn van de ziekte van Alzheimer. Vaak wil de huisarts ook je partner of een andere goede bekende spreken.

Meestal wordt op basis van de ziekteverschijnselen ingeschat of het om dementie gaat. Vervolgens ga je naar een specialist voor aanvullend onderzoek, zoals een EEG, MRI-scan, PET-scan, CT-scan of afname van wat hersenvocht. Dit geeft een gedetailleerd beeld van de hersenen en wijst uit of ze bijvoorbeeld verschrompeld zijn, hoe het met de bloedvaten gesteld is en of er bepaalde eiwitten in het hersenvocht zitten. Op basis hiervan kan er onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende vormen van dementie.

Geheugentest

Ben je bang dat je zelf dement word of vermoed je alzheimer bij een naaste? Alzheimer Nederland ontwikkelde een online vragenlijst die je kunt invullen als je je zorgen maakt over jezelf of over iemand anders. De test geeft geen diagnose, maar een indicatie of de geheugenproblemen aanleiding zijn om eens naar de huisarts te gaan.